Ondermijning staat eerlijke en veilige maatschappij in de weg

13/12/2023

Ondermijning is een term die bij onze Noorderburen genoegzaam bekend is. In België is dat minder het geval, al is het begrip bij ons aan een opmars bezig. Ondermijning bevat het woordje ‘mijn’ wat per definitie ondergronds is. Ondermijning is dan ook een overkoepelende term die verwijst naar het gebruik van legale bedrijfsstructuren en diensten in het kader van illegale activiteiten die een eerlijke en veilige maatschappij in de weg staan.

Tenzij een drugslabo zich in een kelder bevindt, hoeft u die illegale of ondergrondse activiteiten niet letterlijk te nemen. Ondermijning speelt zich overigens af op verschillende vlakken.

Economische ondermijning

Met economische ondermijning worden bijvoorbeeld de viswinkels en bakkers bedoeld die hun vis of brood of andere producten ver onder de gangbare prijzen verkopen en het economisch landschap helemaal kapot maken. De bonafide handelaren krijgen niks meer verkocht, omdat de consument voor de goedkopere winkels kiest. Al worden in die goedkopere winkels ook andere zaken verhandeld die het daglicht niet mogen zien, zoals drugs of paspoorten.

Economische ondermijning leidt op termijn tot een klimaat dat nog meer misdaad aantrekt. Iets wat steden en gemeenten absoluut willen vermijden. Aan economische ondermijning is dus onlosmakelijk ook een veiligheidsaspect gekoppeld.

Ondermijning van het gezag

Een andere soort ondermijning is ondermijning van het politiegezag, het gemeentelijk of het bestuurlijke gezag. Dus het gezag dat de overheid uitoefent op de burger om de samenleving in goede banen te leiden en de maatschappelijke veiligheid te garanderen.

Hierbij proberen criminelen via hun pionnen onder andere te infiltreren bij overheidsdiensten. De film ‘The Departed’ van Martin Scorcese, bekroond met vier Oscars en met een sterrencast in de hoofdrollen, verhaalt mooi hoe dit praktisch in zijn werk gaat. Het verhaal volgt het leven van Colin Sullivan (een rol van Matt Damon), die als kind opgroeit onder de vleugels van gangster Frank Costello (een rol van Jack Nicholson) in Boston. Sullivan, die een vlekkeloos parcours aflegt, schopt het uiteindelijk tot verantwoordelijke van de afdeling georganiseerde misdaad, wat Costello geen windeieren legt. De film mag dan fictie zijn, in de praktijk is dit niet het geval.

Even goed proberen stromannen via sociale projecten subsidies los te weken bij de lokale overheid. Ze bouwen een band op met lokale politici en stellen alles in het werk om het vertrouwen te winnen. Als achteraf echter zou blijken dat die maatschappelijk verantwoorde projecten te linken zijn met criminele organisaties, dan is dat nefast voor de geloofwaardigheid van overheidsdiensten. Afpersing en chantage van de betrokken politicus zou zo maar de volgende stap kunnen zijn.

Sociale ondermijning

In Nederland gaan criminele bendes en organisaties nog een stapje verder. Om geld wit te wassen, nestelen ze zich in de zorgsector. Ze kopen zich in bij rust- en verzorgingstehuizen, bouwen en verbouwen ze (via een netwerk van bedrijven die in het zwart betaald worden) en krijgen daar ook nog eens subsidies voor. Gevolg: zwart geld wordt witgewassen, de (criminele) investeerders werken aan een positief imago, ontvangen subsidies en op de koop toe verdienen ze op een legale manier geld met de uitbating van de zorginstelling. Sociale ondermijning, via een ingenieus businessmodel dus.

Een andere vorm van sociale ondermijning is de inmenging van criminelen bij verenigingen waar jongeren actief zijn. Denk maar aan sportclubs. De criminelen, met een blits imago, succesvol gepercipieerd en met handenvol geld, dienen zich aan als de lang gezochte mecenas. Ze laten een nieuwe financiële wind door de club waaien, waarbij ze zowat alles financieren en de jongeren flink in de watten leggen met winstpremies en de nieuwste uitrusting. De criminelen wassen via de vzw hun geld wit en tegelijkertijd spannen ze de jongeren voor hun kar. Ze kopen bij wijze van spreken het vertrouwen van die jongeren, die ze op termijn onder andere als dealer kunnen inzetten. Maar het vormt ook een legertje van beschermers en verklikkers. Ook dat is sociale ondermijning.

Ondermijning begint echter allemaal met de oprichting van een bedrijf. Criminelen hebben nu eenmaal die legale structuren nodig om hun geld wit te wassen. Maar daarover leest u meer in het tweede deel van dit artikel.